همه‌چیز درباره اقامتگاه بوم گردی ؛ از تعریف تا تأسیس و توسعه پایدار
اقامتگاه بوم گردی در سال‌های اخیر به یکی از محبوب‌ترین گزینه‌های اقامتی برای گردشگران در ایران و جهان تبدیل شده‌اند. این اقامتگاه‌ها نه تنها فرصتی برای تجربه زندگی سنتی و بومی فراهم می‌کنند، بلکه به توسعه پایدار، حفظ فرهنگ محلی و حمایت از جوامع روستایی نیز کمک می‌کنند. در این مقاله از راوی مسیر به بررسی جامع اقامتگاه‌های بومگردی، ویژگی‌ها، شرایط تأسیس و اهمیت آن‌ها در گردشگری می‌پردازیم.
اقامتگاه بوم گردی چیست؟
اقامتگاه بوم گردی مکانی است که گردشگران برای اقامت موقت از آن استفاده می‌کنند و با دیگر انواع اقامتگاه ها مانند هتل‌ها، هاستل‌ها یا آپارتمان‌های مدرن تفاوت دارد. این تفاوت هم در شکل ظاهری و هم در محتوا و هدف آن‌ها مشهود است. اقامتگاه‌های بومگردی معمولاً در مناطق روستایی، طبیعی یا تاریخی قرار دارند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که فرهنگ، آداب و رسوم و سبک زندگی بومی منطقه را به میهمانان منتقل کنند. برخلاف هتل‌های لوکس، این اقامتگاه‌ها اغلب ساده و سنتی هستند، اما از امکانات مدرن مانند اینترنت یا سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی بهره می‌برند تا تجربه‌ای راحت و در عین حال اصیل ارائه دهند.
در سطح جهانی، این نوع اقامتگاه‌ها با عنوان “اکولودژ” (Ecolodge) شناخته می‌شوند که از دهه ۱۹۹۰ میلادی با هدف حفظ فرهنگ بومی و توسعه پایدار رواج یافتند. در ایران نیز اقامتگاه‌های بومگردی با الهام از این مفهوم شکل گرفته‌اند و به‌عنوان بخشی از صنعت اکوتوریسم (بومگردی) شناخته می‌شوند.
چرا در اقامتگاه بوم گردی اسکان کنیم؟
انتخاب اقامتگاه بوم گردی به دلایل متعددی می‌تواند جذاب باشد. نخست، این اقامتگاه‌ها فرصتی بی‌نظیر برای تجربه زندگی محلی و ارتباط مستقیم با مردم بومی فراهم می‌کنند. شما می‌توانید غذاهای سنتی منطقه را امتحان کنید، با صنایع‌دستی محلی آشنا شوید و در مراسم و آیین‌های بومی مشارکت کنید. دوم، اقامت در این مکان‌ها به کاهش اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست کمک می‌کند، زیرا این اقامتگاه‌ها معمولاً با اصول توسعه پایدار ساخته و اداره می‌شوند.
علاوه بر این، اقامتگاه‌های بومگردی به اقتصاد جوامع محلی رونق می‌بخشند. با اسکان در این مکان‌ها، شما مستقیماً به درآمدزایی برای خانواده‌های روستایی کمک می‌کنید و از مهاجرت آن‌ها به شهرها جلوگیری می‌کنید. در نهایت، این اقامتگاه‌ها به‌دور از شلوغی و هیاهوی شهرها، آرامش و حس نوستالژی را به شما هدیه می‌دهند که در هتل‌های مدرن کمتر یافت می‌شود.
اقامتگاه بوم گردی خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
یک اقامتگاه بوم گردی خوب باید ویژگی‌هایی داشته باشد که هم نیازهای گردشگران را برآورده کند و هم اصالت خود را حفظ کند. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:
- معماری بومی: ساختمان اقامتگاه باید با مصالح محلی و طراحی سنتی منطقه ساخته شود تا حس اصالت را منتقل کند.
- خدمات باکیفیت: ارائه امکانات اولیه مانند سرویس بهداشتی تمیز، تختخواب راحت و غذای محلی با کیفیت از ضروریات است.
- تعامل با جامعه محلی: کارکنان باید از اهالی منطقه باشند و گردشگران را با فرهنگ و سنت‌ها آشنا کنند.
- پایداری زیست‌محیطی: استفاده از انرژی‌های پاک، مدیریت پسماند و کاهش مصرف آب از ویژگی‌های یک اقامتگاه مسئول است.
- فضای فرهنگی: وجود فضایی برای نمایش و فروش صنایع‌دستی یا برگزاری مراسم محلی، جذابیت اقامتگاه را افزایش می‌دهد.
گردشگری سبز و گردشگری روستایی
اقامتگاه‌های بومگردی بخشی از گردشگری سبز و روستایی هستند. گردشگری سبز یا اکوتوریسم به سفری مسئولانه اشاره دارد که هدف آن حفظ طبیعت، کاهش اثرات زیست‌محیطی و بهبود زندگی جوامع محلی است. این نوع گردشگری بر تعامل مثبت با محیط زیست و فرهنگ بومی تأکید دارد و اقامتگاه‌های بومگردی به‌عنوان ستون اصلی آن عمل می‌کنند.
از سوی دیگر، گردشگری روستایی بر جذب گردشگران به مناطق روستایی و معرفی جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی این مناطق تمرکز دارد. اقامتگاه‌های بومگردی با قرار گرفتن در دل روستاها، نقش مهمی در توسعه این نوع گردشگری ایفا می‌کنند و به حفظ هویت روستایی و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی کمک می‌کنند.
ضوابط و شرایط اخذ مجوز اقامتگاه بومگردی در ایران
در ایران، تأسیس اقامتگاه بومگردی نیازمند دریافت مجوز از سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است. ضوابط این مجوزها به‌منظور ساماندهی، حفظ فرهنگ بومی و تضمین ایمنی گردشگران تدوین شده‌اند. برخی از شرایط اصلی عبارتند از:
- موقعیت مکانی: اقامتگاه باید در بافت روستایی یا طبیعی باشد و با معماری منطقه سازگار باشد.
- ایمنی و بهداشت: رعایت استانداردهای ایمنی (مانند تأیید آتش‌نشانی) و بهداشت (مانند سرویس‌های بهداشتی مناسب) الزامی است.
- مدیریت محلی: اداره اقامتگاه ترجیحاً باید توسط افراد بومی انجام شود.
- مدارک مالکیت: ارائه سند مالکیت یا رضایت‌نامه مالک برای استفاده از ملک ضروری است.
امتیازات رتبه‌بندی اقامتگاه بومگردی در ایران
اقامتگاه بوم گردی در ایران به سه درجه (۱، ۲ و ۳) دسته‌بندی می‌شوند و در صورت ارائه خدمات ممتاز، ممکن است عنوان “ممتاز” دریافت کنند. این رتبه‌بندی بر اساس کیفیت خدمات، تجهیزات و رعایت اصول پایداری انجام می‌شود. اقامتگاه‌های درجه یک بالاترین سطح امکانات و خدمات را دارند، در حالی که درجه سه حداقل استانداردها را رعایت می‌کند.
فرآیند امتیازدهی اقامتگاه بومگردی
فرآیند امتیازدهی توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی انجام می‌شود و بر سه محور اصلی استوار است:
- ساختمان و تجهیزات (۳۰٪): کیفیت بنا، پایداری معماری و امکانات رفاهی ارزیابی می‌شود.
- نیروی انسانی و ایمنی (۳۰٪): مهارت کارکنان، تسلط به زبان خارجی، ایمنی و بهداشت محیط بررسی می‌شود.
- پایداری و فرهنگ (۴۰٪): رعایت اصول زیست‌محیطی، عدم ایجاد آلودگی و انتقال فرهنگ بومی مورد توجه قرار می‌گیرد.
امتیاز هر بخش از ۰ تا ۱۰ محاسبه می‌شود و اقامتگاه‌ها باید حداقل امتیاز لازم را کسب کنند.
موافقت اصولی برای اخذ مجوز اقامتگاه بوم گردی
موافقت اصولی اولین گام برای دریافت مجوز تأسیس اقامتگاه است. این موافقت‌نامه نشان‌دهنده تأیید اولیه طرح پیشنهادی توسط سازمان گردشگری است و به متقاضی اجازه می‌دهد مراحل بعدی را آغاز کند. پس از دریافت موافقت اصولی، متقاضی ۶ ماه فرصت دارد تا اقدامات لازم برای دریافت پروانه بهره‌برداری را انجام دهد.
چگونه موافقت اولیه سازمان گردشگری استان را اخذ کنیم؟
برای اخذ موافقت اولیه، باید طرح پیشنهادی خود را به کمیته برنامه‌ریزی گردشگری استان ارائه دهید. این طرح شامل توضیحات پروژه، نقشه مکان و توجیه اقتصادی است. کارشناسان کمیته پس از بررسی، در صورت تأیید، موافقت اولیه را صادر می‌کنند. در صورت رد طرح، امکان اصلاح و ارائه مجدد وجود دارد.
مراحل و مدارک اخذ موافقت اصولی تأسیس اقامتگاه بومگردی
مراحل اخذ موافقت اصولی شامل موارد زیر است:
- تهیه طرح توجیهی: شامل جزئیات پروژه، اهداف و برآورد هزینه‌ها.
- ارائه مدارک: مدارک هویتی، سند مالکیت، نقشه و کروکی مکان.
- بازدید کارشناسان: بررسی مکان توسط نمایندگان سازمان.
- تأیید کمیته: صدور موافقت اصولی پس از تأیید نهایی.
مراحل اخذ پروانه بهره‌برداری اقامتگاه بوم گردی گردشگری
پس از ساخت یا بازسازی اقامتگاه، مراحل زیر برای دریافت پروانه بهره‌برداری طی می‌شود:
- استانداردسازی: تطابق اقامتگاه با ضوابط اعلام‌شده.
- بازرسی نهایی: بازدید کارشناسان از امکانات و خدمات.
- صدور پروانه موقت: پروانه ۶ ماهه برای ارزیابی عملکرد صادر می‌شود.
- پروانه دائم: پس از تأیید عملکرد، پروانه دائم صادر می‌شود.
منظور از رعایت توسعه پایدار در اقامتگاه بوم گردی چیست؟
توسعه پایدار در اقامتگاه بوم گردی به معنای حفظ منابع طبیعی، کاهش اثرات زیست‌محیطی و حمایت از فرهنگ و اقتصاد محلی است. این شامل استفاده از مصالح بومی، مدیریت پسماند، صرفه‌جویی در انرژی و ایجاد فرصت‌های شغلی برای اهالی منطقه می‌شود. هدف این است که گردشگری بدون آسیب به محیط زیست و هویت منطقه توسعه یابد.
سرویس‌های بهداشتی اقامتگاه بوم گردی
سرویس‌های بهداشتی یکی از مهم‌ترین امکانات اقامتگاه‌هاست. یک اقامتگاه خوب باید سرویس‌های تمیز و اختصاصی برای هر اتاق یا حداقل به‌صورت مشترک با تعداد کافی داشته باشد. رعایت استانداردهای بهداشتی و تأمین آب گرم نیز ضروری است.
تسهیلات مادی به متقاضیان تأسیس اقامتگاه بوم گردی
در ایران، سازمان میراث فرهنگی تسهیلاتی مانند وام‌های کم‌بهره (تا ۱۰۰ میلیون تومان با بازپرداخت ۵ ساله) برای راه‌اندازی یا بازسازی اقامتگاه‌ها ارائه می‌دهد. این تسهیلات از طریق صندوق کارآفرینی امید تأمین می‌شود و پس از بهره‌برداری و تأیید اقامتگاه پرداخت می‌گردد.
چند نکته خیلی مهم در رابطه با اقامتگاه بوم گردی
- انتخاب مکان مناسب: موقعیت جغرافیایی و دسترسی به جاذبه‌ها اهمیت دارد.
- رعایت اصالت: حفظ معماری و فرهنگ بومی در اولویت است.
- آموزش کارکنان: پرسنل باید با اصول میزبانی و گردشگری آشنا باشند.
- توجه به گردشگران: ارائه اطلاعات محلی و ایجاد تجربه‌ای به‌یادماندنی ضروری است.
